Beeld: Canva Pro
Marjolein en Martine wonen meer dan 10.000 kilometer van elkaar en hebben samen het bedrijf ChatLicense. Marjolein woont in Rotterdam met haar man en twee dochters (13 en 11 jaar), Martine woont in Kuala Lumpur met man en zoon (10) en dochter (7).
Marjolein en Martine zijn experts in hoe kinderen veilig kunnen omgaan met hun smartphone en geven advies op lezersvragen.
Het dilemma: Ik maak mij zorgen over alle informatie die gedeeld wordt door iedereen. Hoe kan ik mijn tiener bewust maken van de gevaren van nepnieuws en onjuiste informatie die hij online kan vinden?
Marjolein en Martine: “Het is heel begrijpelijk dat je je zorgen maakt over de invloed van nepnieuws op je kind! Natuurlijk zijn er bepaalde sites waar de broodje aap verhalen je om de oren vliegen en die je beter kan overslaan, maar over het algemeen kan je niet voorkomen dat je kind in aanraking komt met nepnieuws. Dus is het belangrijk dat je hier vanaf een jonge leeftijd over in gesprek gaat samen.
Bij het consumeren van media is het niet altijd zomaar duidelijk of er sprake is van nepnieuws. De overdreven verhalen kennen we, maar het is vaak subtieler. De crux zit hem er vaak in, dat voor 95% “correcte” informatie wordt gebruikt waar bijvoorbeeld 5% “onjuiste” cijfers aan worden toegevoegd. Het is voor iedereen ingewikkeld om echt van nep te onderscheiden en het is niet voor niets een van de grootste discussies op dit moment. Laat staan voor je tiener, waarbij de hersenen daarnaast ook nog helemaal niet zo ver ontwikkeld zijn om alle gevolgen te kunnen overzien. Dus ga niet alleen waarschuwen voor de gevaren van nepnieuws, die boodschap komt dan maar half aan. Focus juist op wat ze wel kunnen en dat is het trainen van een kritische houding.
De basis van een kritische houding is eigenlijk heel simpel: geloof niet alles wat je leest, ziet of hoort. Nepnieuws doet vaak iets met onze emoties; we worden er heel blij van, vinden het heel grappig, of we worden juist heel boos of verdrietig. Leer je kind dus ook tot 10 te tellen als het iets consumeert en vervolgens ook weer deelt als ‘waarheid’. Bespreek samen wat nepnieuws is en waarom mensen hiermee gemanipuleerd kunnen worden. Het helpt om hierbij voorbeelden te geven, zoals de verkiezingen in Roemenië die in 2024 ongeldig werden verklaard als gevolg van grootschalige desinformatie die was verspreid via TikTok. Met deze zeven checks kan je jouw kind praktische tips geven om nepnieuws te ontdekken. Doe dit vooral ook eens samen. Je zal zien, het is zo makkelijk nog niet…
Een belangrijk startpunt, is het nieuws of toch stiekem reclame? Bij reclame is er een afzender die wil dat jij iets gaat kopen. “Met deze skins kan je meteen naar level 14”, “Met deze crème heb je nooit meer last van pukkels”, etc. We kennen het maar al te goed en de grenzen zijn lang niet altijd duidelijk, maar neem je kind ook mee in deze wereld.
Wie heeft het item gemaakt en wat heeft de maker nog meer op zijn naam staan? Ook is het belangrijk om te weten waar de maker werkt. Is het een journalist of iemand met (ook) een commercieel belang? Leer je kind ook dat er juist ook sommige websites zijn die humoristisch en satirisch bedoeld “nepnieuws” maken, zoals de Speld. En dat social media de plek is waar door algoritmes je dingen te zien krijgt die het vaakst aangeklikt worden, niet wat de waarheid is.
Leer je kind de datum te checken van een publicatie om zo te zien of het nog relevant en actueel is.
Leer je kind dat foto’s en video’s en de titels daarvan ook misleidend kunnen zijn. Klopt het plaatje wel met de inhoud? Of gebruiken ze bepaald beeld omdat je dan nieuwsgierig bent en doorklikt of kijkt? En is het wel echt beeld of met AI gemaakt? Dat laatste is steeds ingewikkelder, maar leer je kind dat ook beeld niet altijd echt is.
In nepnieuws worden vaak bepaalde – geloofwaardige – bronnen aangehaald die iets bevestigen of cijfers hebben die passen bij het verhaal. Leer je kind deze bronnen te checken bij de bij de bron zelf om te kijken of het wel echt klopt wat ze zeggen. Je hebt ook bepaalde sites die helpen als fact checkers.
Laat je niet verleiden door misleidende titels. Leer je kind aan dat makers willen dat je klikt op een item, maar dat de inhoud lang niet altijd overeenkomt met de titel. Lees of kijk dus het hele item voordat je een conclusie trekt.
Een item dat net niet helemaal lijkt op een echt nieuwsitem, is het ook niet. En een artikel vol met spelfouten en typo’s moet ook alarmbellen doen laten afgaan. Geloofwaardige nieuwsbronnen hechten veel waarde aan kwaliteit. Dus bij een item met veel fouten, dan weet je dat er iets niet klopt.”
Wil je meer lezen van Martine en Marjolein? Je vindt al hun inzichten op andere digitale dilemma’s hier.
Ga voor me-time met Kek Mama Magazine!
Iedere moeder heeft geheimen. De een eet stiekem chocolade in de badkamer, de ander liegt over hoeveel schermtijd haar kinderen écht krijgen. Maar sommige geheimen gaan verder dan kleine leugentjes om bestwil. Kaya (36) heeft een bijbaan die niet aan het licht mag komen.
Actrice en zangeres Birgit Schuurman (47) is altijd al druk, druk, druk in haar hoofd geweest. Toch kwam de ADHD-diagnose pas toen ze 45 was. Ze is samen met Sander en moeder van Chico (16) en Jimi (3).
Een leerkracht vertelt iedere week aan Kek Mama wat ze meemaakt. Deze keer: overblijfjuf Brenda (42) van groep 6.
Vandaag start de nieuwe campagne van stichting Hartekind: ‘Elk kinderhart dat stopt, is er één te veel’. Wij spraken ambassadeur, comedian en moeder van een hartekindje Nienke Plas over de roerige start van haar dochter Harley en hoe het nu met haar gaat. “Ik besef elke dag hoeveel geluk we hebben gehad.”
Hoera, de zon schijnt! Naast dat het belangrijk is dat je hier ultiem van geniet, bijvoorbeeld door je regelmatig op een terrasje te bevinden (gratis tip van ons), is het ook reuze belangrijk dat je jezelf en je kind goed insmeert.
Elke zondag vertelt een moeder over het verhaal achter het bedrag op haar bankrekening. Deze week: Op de betaalrekening van Rabia en Ivar staat precies genoeg om van rond te komen. Het bedrag dat ze verdiende met haar escortwerk tijdens haar studententijd staat veilig op een eigen rekening.