Beeld: Canva Pro
Marjolein en Martine wonen meer dan 10.000 kilometer van elkaar en hebben samen het bedrijf ChatLicense. Marjolein woont in Rotterdam met haar man en twee dochters (13 en 11 jaar), Martine woont in Kuala Lumpur met man en zoon (10) en dochter (7).
Marjolein en Martine zijn experts in hoe kinderen veilig kunnen omgaan met hun smartphone en geven advies op lezersvragen.
Het dilemma: Ik maak mij zorgen over alle informatie die gedeeld wordt door iedereen. Hoe kan ik mijn tiener bewust maken van de gevaren van nepnieuws en onjuiste informatie die hij online kan vinden?
Marjolein en Martine: “Het is heel begrijpelijk dat je je zorgen maakt over de invloed van nepnieuws op je kind! Natuurlijk zijn er bepaalde sites waar de broodje aap verhalen je om de oren vliegen en die je beter kan overslaan, maar over het algemeen kan je niet voorkomen dat je kind in aanraking komt met nepnieuws. Dus is het belangrijk dat je hier vanaf een jonge leeftijd over in gesprek gaat samen.
Bij het consumeren van media is het niet altijd zomaar duidelijk of er sprake is van nepnieuws. De overdreven verhalen kennen we, maar het is vaak subtieler. De crux zit hem er vaak in, dat voor 95% “correcte” informatie wordt gebruikt waar bijvoorbeeld 5% “onjuiste” cijfers aan worden toegevoegd. Het is voor iedereen ingewikkeld om echt van nep te onderscheiden en het is niet voor niets een van de grootste discussies op dit moment. Laat staan voor je tiener, waarbij de hersenen daarnaast ook nog helemaal niet zo ver ontwikkeld zijn om alle gevolgen te kunnen overzien. Dus ga niet alleen waarschuwen voor de gevaren van nepnieuws, die boodschap komt dan maar half aan. Focus juist op wat ze wel kunnen en dat is het trainen van een kritische houding.
De basis van een kritische houding is eigenlijk heel simpel: geloof niet alles wat je leest, ziet of hoort. Nepnieuws doet vaak iets met onze emoties; we worden er heel blij van, vinden het heel grappig, of we worden juist heel boos of verdrietig. Leer je kind dus ook tot 10 te tellen als het iets consumeert en vervolgens ook weer deelt als ‘waarheid’. Bespreek samen wat nepnieuws is en waarom mensen hiermee gemanipuleerd kunnen worden. Het helpt om hierbij voorbeelden te geven, zoals de verkiezingen in Roemenië die in 2024 ongeldig werden verklaard als gevolg van grootschalige desinformatie die was verspreid via TikTok. Met deze zeven checks kan je jouw kind praktische tips geven om nepnieuws te ontdekken. Doe dit vooral ook eens samen. Je zal zien, het is zo makkelijk nog niet…
Een belangrijk startpunt, is het nieuws of toch stiekem reclame? Bij reclame is er een afzender die wil dat jij iets gaat kopen. “Met deze skins kan je meteen naar level 14”, “Met deze crème heb je nooit meer last van pukkels”, etc. We kennen het maar al te goed en de grenzen zijn lang niet altijd duidelijk, maar neem je kind ook mee in deze wereld.
Wie heeft het item gemaakt en wat heeft de maker nog meer op zijn naam staan? Ook is het belangrijk om te weten waar de maker werkt. Is het een journalist of iemand met (ook) een commercieel belang? Leer je kind ook dat er juist ook sommige websites zijn die humoristisch en satirisch bedoeld “nepnieuws” maken, zoals de Speld. En dat social media de plek is waar door algoritmes je dingen te zien krijgt die het vaakst aangeklikt worden, niet wat de waarheid is.
Leer je kind de datum te checken van een publicatie om zo te zien of het nog relevant en actueel is.
Leer je kind dat foto’s en video’s en de titels daarvan ook misleidend kunnen zijn. Klopt het plaatje wel met de inhoud? Of gebruiken ze bepaald beeld omdat je dan nieuwsgierig bent en doorklikt of kijkt? En is het wel echt beeld of met AI gemaakt? Dat laatste is steeds ingewikkelder, maar leer je kind dat ook beeld niet altijd echt is.
In nepnieuws worden vaak bepaalde – geloofwaardige – bronnen aangehaald die iets bevestigen of cijfers hebben die passen bij het verhaal. Leer je kind deze bronnen te checken bij de bij de bron zelf om te kijken of het wel echt klopt wat ze zeggen. Je hebt ook bepaalde sites die helpen als fact checkers.
Laat je niet verleiden door misleidende titels. Leer je kind aan dat makers willen dat je klikt op een item, maar dat de inhoud lang niet altijd overeenkomt met de titel. Lees of kijk dus het hele item voordat je een conclusie trekt.
Een item dat net niet helemaal lijkt op een echt nieuwsitem, is het ook niet. En een artikel vol met spelfouten en typo’s moet ook alarmbellen doen laten afgaan. Geloofwaardige nieuwsbronnen hechten veel waarde aan kwaliteit. Dus bij een item met veel fouten, dan weet je dat er iets niet klopt.”
Wil je meer lezen van Martine en Marjolein? Je vindt al hun inzichten op andere digitale dilemma’s hier.
Ga voor me-time met Kek Mama Magazine!
Kijk, we maken allemaal weleens fouten als ouder. Het hoort erbij. Maar sommige gewoontes kunnen — als je ze keer op keer herhaalt — je kind echt schade toebrengen. Emotioneel. Mentaal. En op de lange termijn.
Je kind hoeft echt niet op zijn of haar vierde een businessplan te schrijven of knuffels te coachen met post-its op hun voorhoofd om later succesvol te worden.
We doen allemaal ons best, maar eerlijk is eerlijk: sommige moeders zijn nét een tikkie… intenser. Je weet wel, de moeders die bij elke nies al googelen of het kinkhoest is. De moeders die hun kind een helm willen opzetten om naar de speeltuin te gaan. Grote kans dat als je overbezorgd bent, je sterrenbeeld […]
Genoeg vrouwen doen het weleens: stiekem in zijn telefoon kijken. Niet omdat ze op zoek zijn naar ellende, maar omdat er iets wringt. Een gevoel. Iets wat niet helemaal klopt. Het overkwam Iris. En voor ze het wist, zat ze in zijn telefoon, op zoek naar antwoorden waar ze helemaal niet voor was.
Marloes (33) is redacteur bij Kek Mama en woont met vriend, peuter (4) en baby (11 maanden) in Arnhem. Ze schrijft in haar columns over hoe ze het hoofd boven water houdt in haar chaotische gezinsleven en de overgang van één naar twee kinderen. Deze week over de eerste schooldag
Hij kwam er niet via de geijkte paden, maar via een affaire. Maar dat maakt het zoontje van Sarah er zeker niet minder gewenst om.