Hoe voed je je kinderen schermwijs op? ‘Als hij van zijn scherm moet, wordt hij chagrijnig’

Franke van Hoeven

1 oktober, 2023 - 05:25

Leestijd: 10 minuten

Strontchagrijnig wordt Micky (7), als moeder Sanne (41) hem van zijn scherm probeert te trekken. “Dan zegt hij: ‘Je stoort me, ik ben bezig.’” Ze wordt weleens ongerust als ze van andere ouders hoort dat dat alleen maar erger wordt naarmate kinderen ouder worden. “Die zitten alleen maar te gamen.”

Dat is niet om vrolijk van te worden, en Sanne ziet de tablet als een voorloper van dat verslaafde gamedrag: “Als Micky achter de tablet zit, zit hij zo in zijn eigen bubbel. Ik snap dat dat fijn is, maar als hij van zijn scherm moet, wordt hij chagrijnig. Bovendien had hij al die tijd ook lekker kunnen kleuren.”

Reden voor Sanne en haar ex om strenge regels in te voeren, ook om te voorkomen dat zijn ogen slechter worden. Hij draagt als enige in de familie een bril. Sanne: “In de vakantie en het weekend laat ik meer los, maar doordeweeks ben ik streng. Tot zijn vierde was de regel: de iPad is voor vakantie. Hij geloofde ook echt dat de tablet in Frankrijk lag. Nu probeer ik het schermmoment zo lang mogelijk uit te stellen, tot hij echt niet meer weet hoe hij zichzelf moet vermaken.”

Schermtijd aan banden

Ook Joyces (41) kinderen Kieran (7) en Vieve (5) worden er narrig van, wat voor Joyce niet de enige reden is om het gebruik van schermpjes thuis aan banden te leggen. Ze wil ook dat haar kinderen genoeg beweging krijgen. Joyce: “Ik zie dat ze doodstil achter dat scherm zitten, de hele tijd in dezelfde houding.”

Jamie (35) heeft nog een reden om de schermtijd voor haar kinderen Sandro (12), Danté (9), Lennox (6) en Peyton (2) te mini­maliseren: zij gunt ze een fantasierijke jeugd. Zij gebruikt de app Family Link om te controleren hoe lang én wat haar kinderen kijken. Is hun kijktijd op, dan is ie ook echt op. Daar is ze heel streng in. Niet alleen wil ze de ontwikkeling van de fantasie van haar kinderen niet in de weg zitten, ze wil graag dat haar kinderen zich op meerdere vlakken ontwikkelen. Jamie: “Ik vind buitenspelen, huiswerk, sporten en boeken lezen allemaal belangrijker dan dat scherm.”

Lees ook – Zó verkort je de schermtijd van je kinderen in 5 stappen >

Schermwijs opvoeden

Een goede (mentale) gezondheid, een fantasierijke jeugd, een gameverslaving voorkomen, niet blootgesteld worden aan gevaren online: we willen allemaal onze kinderen zo veilig en ‘schermwijs’ mogelijk opvoeden.

“Zijn we net gewend aan social media, komt AI weer om de hoek kijken”

Maar de balans vinden tussen on- en offline is voor veel ouders een uit­daging. Wat niet zo gek is, omdat we zelf geen voorbeeld hebben gehad van hoe het moet. Daarbij blijven digitale ontwikkelingen zich in rap tempo opvolgen. Zijn we net gewend aan social media, komt artificial intelligence weer om de hoek kijken.

Ook lees je genoeg in de media over de gevaren van internet en te veel schermtijd: het zorgt voor overgewicht, slechte ogen, een verstoorde nachtrust, kinderen die zichzelf niet meer kunnen vermaken.

Balanceren

Volgens het Nederlands jeugdinstituut beschikt een gemiddeld huishouden inmiddels over twaalf apparaten – er is dus geen ontkomen meer aan. Hoe vind je in je digitale opvoeding een goede balans, waarbij je kinderen geen slechte ogen krijgen of dik worden, maar ook geen digitale achterstand oplopen?

Richtlijnen over wat gezond is voor kinderen, zijn er wel: het WHO adviseert kinderen tot twee jaar helemaal geen scherm, tot vijf jaar maximaal een uur per dag, tot zeven maximaal twee en bij twaalf jaar maximaal drie uur. Maar: wat zeggen deze richtlijnen eigenlijk? Gaat het er bij digitale opvoeding echt alleen om hoelang je kind op een scherm zit?

Peter Nikken, lector Jeugd & Media bij Hogeschool Windesheim en auteur van De schermwijzer, een handboek voor digitale opvoeding, legt uit: “Tijd is maar één aspect. Het maakt ook uit of je twee uur SpongeBob kijkt of twee uur lang afleveringen van Het klokhuis. Maar het scherm kan, naast vermaak, ook een goede manier zijn om jezelf te verrijken. Met educatieve media kunnen kinderen kennis opdoen. Van een programma als Dora the Explorer weten we dat het sociale vaardigheden van kinderen kan verbeteren. En van gamen weten we dat die bijdragen aan het probleemoplossend ­­­­­­ver­mogen, het zelfvertrouwen, de samenwerking met anderen en de sociale vaardigheden van kinderen. Het gaat dus om de wisselwerking tussen wat je kind kijkt, wat ie daarmee vervolgens in het echt doet en wat het kan toevoegen aan z’n ontwikkeling.”

Niet alleen eigen regels

Het is fijn om richtlijnen te hebben en als ouder in de gaten te houden wát je kind nu eigenlijk kijkt, zoals Joyce en Jamie doen met behulp van de app Family Link, maar dan ben je er nog niet. Want je hebt niet alleen te maken met je eigen regels, maar ook met die van je omgeving – waar misschien wel heel anders over schermen wordt gedacht.

Voor Sanne is de grootste uitdaging haar moeder, die door haar zoon liefkozend ‘oma iPad’ wordt genoemd. Sanne: “Ook al proberen wij onze zoon zoveel mogelijk bij dat scherm weg te houden, bij mijn moeder kijkt hij grenzeloos. Ze is de meest fantastische oma die er bestaat, maar haar mijn regels opleggen heeft geen zin. Als ik er iets van zeg, roept ze: ‘Jij bent toch ook goed opgevoed?’ Ze past twee, drie keer in de week op en is gek op Micky. Hij mag alles van haar, zoals credits voor spelletjes kopen, terwijl hij vaak niet eens weet wat hij met die credits kan doen.”

“Als ik er iets van zeg, roept oma: ‘Jij bent toch ook goed opgevoed?’”

Niet alleen bij familieleden, ook bij vriendjes en vriendinnetjes thuis gelden vaak andere regels. Jamie: “Soms zeggen mijn kinderen als ze hun scherm moeten wegleggen dat het niet eerlijk is, omdat vriendjes en vriendinnetjes langer mogen kijken. Dan zeg ik: ‘Jammer voor je, hier niet.’” Zichzelf vermaken lukt op zo’n moment niet altijd meteen. “Ik stuur ze naar buiten, maar dan komen ze eerst wel tien keer terug naar binnen: ‘Er is niemand om mee te spelen.’ Ja, heel vervelend. ‘Zoek nog maar een keer’, zeg ik dan.”

Goed voorbeeld

Het goede voorbeeld geven is niet altijd even eenvoudig, zeker als je voor kinderen strenge regels hanteert. Jamie: “Zelf zitten we ook op onze telefoon. Eigenlijk is dat best hypocriet, want we proberen onze kinderen er zoveel mogelijk van te weren, terwijl we zelf eigenlijk al helemaal in dat web vastzitten. Dat gaat vaak onbewust. Zit ik lekker op de bank een serie te kijken en tegelijkertijd op Facebook duimpjes uit te delen. Het verschil is alleen dat wij, als ouders, ons meer bewust zijn van de gevaren.”

“Die ­regels zijn best hypocriet, want zelf zitten we ook in dat web vast”

Ook Joyce vindt het soms moelijk. Ze heeft twee accounts op TikTok waarop ze regelmatig content post, dus ja, dan zit ze zelf ook weleens net even te lang met haar mobieltje in haar hand.

Sanne nam om die reden het initiatief om thuis een bakje in de gang te zetten waarin tussen vijf en zeven ’s avonds uur de telefoons gingen, voor quality-time met het gezin. “Ook om aan Mick te laten zien: tijd voor elkaar vrijmaken is belangrijk. Maar dan nog werd ik weleens verleid om toch even op dat werkmailtje te reageren.”

Lees ook – Digitaal opvoeden: zó doen andere moeders dat >

Verweven met het internet

Balans vinden in huis, met al die verleidingen om ons heen, is moeilijk. Niet alleen voor onszelf, ook voor onze kinderen. Helemaal cold turkey dan maar, en compleet schermloos door het leven?

Nikken: “Nou, zelfs de zwaar gereformeerde politieke partij SGP, die televisie en internet altijd heeft beschouwd als de duivel, is overgegaan op campagnespotjes op televisie. Onze hele maatschappij is verweven met het internet, we zijn allemaal via digitale kanalen met elkaar verbonden. Alles gaat digitaal tegenwoordig, van geldzaken regelen tot het doen van je belasting­aangifte. Daar kun je niet omheen. Of je kind schermloos opvoeden dus wenselijk is? Bovendien ontneem je kinderen hun sociale leven als ze niet online mogen zijn, want veel contact tussen jongeren verloopt nu eenmaal digitaal, dat is de sociale norm.”

Bovenbouw

Je kinderen weghouden van internet heeft dus niet zoveel zin. Maar hoe en vanaf wanneer leid je het onlinegedrag van kinderen in goede banen, zodat ze niet over een paar jaar gameverslaafd worden of de hele dag niets anders doen dan tiktokken?

Volgens Nikken is de bovenbouw van het basisonderwijs het ideale moment om daarmee te beginnen, omdat kinderen dan nog genegen zijn om alles met hun ouders te bespreken en om hulp te vragen. De laatste jaren van de basisschool zijn dus ideaal om te oefenen en je kinderen voor te bereiden. “Want vanaf dag één dat ze naar de middelbare school gaan, zitten ze in een nieuwe wereld en sta je als ouders aan de zijlijn”, waarschuwt Nikken.

“De laatste jaren van de basisschool zijn ideaal om te oefenen en je kinderen voor te bereiden”

Precies wat Joyce in gedachten had. Ze blijft monitoren tot haar kinderen naar de middelbare school gaan. “Niet dat ik de hele tijd alles ga lopen meelezen, maar ik wil mijn kinderen er wel bij helpen, net als ik met het verkeer doe bijvoorbeeld. Ik wil bovendien over alles kunnen blijven praten en hun laten weten dat ze altijd bij ons kunnen aankloppen als er iets gebeurt.”

Tijd verdelen

Nikken wil ouders geruststellen over hoeveel gevaar onze kinderen nou eigenlijk lopen zodra we ze loslaten in de virtuele wereld.

“Zorgen en twijfels zijn een soort gegeven van het ouderschap. In de jaren tachtig waren ouders al bezorgd of hun kinderen niet te verslaafd zouden raken aan televisie. Die had toen twee netten, met alleen programma’s voor kinderen op woensdag- en zaterdagmiddag! We hebben het druk en moeten voortdurend beslissingen nemen over wat we goed en minder goed vinden, waarvan we gebruik willen maken en hoe we onze tijd verdelen. Tussendoor is er dat scherm dat constant aandacht vraagt, dat kinderen vermaakt en prikkelt en gezellig is. Het is net als met snoepgoed: daarvan wil je ook niet dat je kinderen te veel binnenkrijgen.”

“Wees consequent. Let op je eigen voorbeeldgedrag”

Daarom tipt hij: “Wees consequent. Let op je eigen voorbeeldgedrag. Het is goed dat ouders zich zorgen maken en dat ze niet alles vanzelfsprekend vinden. Want dan zijn ouders er bewust mee bezig.”

Máár, zegt hij er meteen bij: “Overdrijf het niet. Je kind loopt heus niet zomaar in zeven sloten tegelijk. In de meeste gevallen loopt het wel los, zeker als je goed contact hebt met je kinderen. Luister naar wat zij belangrijk vinden. Laat kinderen bijvoorbeeld zelf verzinnen wanneer ze willen stoppen met gamen om het eten met de familie niet te missen. Dan kom je er altijd wel uit.”

Op verzoek van Joyce zijn de namen van haar kinderen gefingeerd.

Meer informatie over digitaal opvoeden

• Mediawijsheid.nl
• Hoezomediawijs.nl
• Nji.nl/cijfers/mediagebruik
• In het boek De Schermwijzer (Kosmos) staan per leeftijdscategorie tips om schermgebruik in goede banen te leiden.