Baarschaamte: ‘Moet je wel een kind willen krijgen in deze tijden van klimaatcrisis en voedselschaarste?’

Jorinde Benner

1 mei, 2023 - 14:54

Leestijd: 8 minuten

Gék is kunstenaar Christina (41) – “Gebruik maar een andere naam, ik houd mijn persoonlijke opvattingen graag gescheiden van mijn werk” – op kinderen. “De dochters van mijn zus voelen bijna als de mijne en voor de kinderen van vriendinnen ben ik de favoriete suikertante.” Maar zelf een kind op de wereld zetten? Geen haar op haar hoofd die eraan denkt.

Baarschaamte

Geen oordeel naar ouders, benadrukt Christina. “Ik sta vooraan te juichen bij zwangere vriendinnen, maar ik wil zelf niet bijdragen aan nog meer vervuiling op de wereld.” Ze begrijpt het dus wel, de schaamte bij sommige vrouwen om te baren in tijden van klimaatcrisis en overbevolking. “Ik heb nooit een sterke kinderwens gehad, dus in die zin is het makkelijk om een excuus als dit aan te wenden om te verklaren waarom ik op deze leeftijd niet ten minste één nakomeling heb rondlopen. Begrijpelijker voor veel mensen dan ‘ik wil het gewoon niet’, want er zit een hoger doel achter. Zonder baarschaamte had ik ook geen kinderen gekregen, maar in een overbevolkte wereld met voedselschaarste én een ernstige klimaatcrisis vind ik het een legitieme reden om af te zien van voortplanting. Moet je wel een kind willen neerzetten op een in de toekomst praktisch onbewoonbare planeet?” Ze is niet de enige. ‘Er bestaat vleesschaamte. Vliegschaamte. ‘Te lang douchen’-schaamte. Maar nog geen ‘meer dan twee kinderen’-schaamte’, twitterde schrijver Susan Smit in mei vorig jaar. ‘Een taboe, ik weet het. Maar de aarde gaat kapot aan te veel mensen. Dat is het kale, naakte feit dat niemand durft te benoemen.’

Voedselzekerheid

Min of meer tegelijkertijd richtte de Britse Blythe Pepino de BirthStrike-beweging op, omdat ze bang is ‘dat de beschaving instort vanwege de milieucrisis’. Tegen Nieuwsuur: “Daar wil ik geen gezin in stichten.” Ze vinden bijval van de Nederlandse kunstenares Tinkebell, die zich zes jaar geleden – “heel verdrietig” – liet steriliseren omdat volgens haar de grondstoffen opraken en we geen voedselzekerheid meer kunnen garanderen aan de wereldbevolking. En van voormalig Brits koningshuiskoppel Harry en Meghan Markle trouwens, dat tegen Vogue verklaarde bewust niet meer dan twee kinderen te krijgen. “Met het oog op het klimaat kun je bijna niet anders”, stelde Harry.

Ontbrekende kinderwens

Duurzaamheidsblogger Lindsey van Goodfor.nl schrijft: ‘Op Facebook komt de een na de andere zwangerschapsaankondiging voorbij, vriendinnen krijgen last van rammelende eierstokken – van wie sommigen inmiddels een kleintje op aarde hebben gezet. […] Ik vind de kinderen van mijn vriendinnen ontzettend leuk, maar op dit moment wil ik geen kinderen. Ik heb daar verschillende redenen voor. Allereerst omdat ik nog veel wil zien en doen voordat ik me eventueel voortplant. Denk aan reizen (liever niet met het vliegtuig), mijn carrière opbouwen, wat meer levenservaring opdoen, samenwonen, trouwen… Daarnaast weet ik niet of ik er daadwerkelijk gelukkig van word. Als ik verhalen hoor van mensen met kinderen, ben ik altijd ontzettend blij dat ik ze (nog) niet heb. Het ouderschap lijkt me zo enorm zwaar. Ondanks dat je er veel voor terugkrijgt, zeggen ze. De laatste reden voor mijn ontbrekende kinderwens is dat ik me zorgen maak. Over de toekomst. Over het klimaat. Want als ik al kinderen krijg, wil ik ze het beste kunnen bieden. En voor mijn gevoel kan ik ze dat nu niet garanderen.’ Ze wijst op journalist Arjen Lubach, die beweert duurzamer te zijn dan ‘de extreemste zelfvoorzienende geitenwollen vegan mét kind’, omdat hij zelf geen kinderen op aarde heeft gezet.

‘Hype’

Een tikkeltje doorgeslagen, vindt Nadia (42), moeder van één zoon (1). “Ik geloof niet dat mensen echt zo rationeel naar de duurzaamheid van hun handelen kijken, als het gaat om voortplanten. Die behoefte is zó sterk. Bovendien: als die kinderen fijne, wijze mensen worden, kunnen ze zich later inzetten voor minder ecologische schade.” Toch houdt ook zij het bewust bij één kind, maar niet uit baarschaamte. “Ik vind mezelf gewoon te oud om nog meer kinderen te krijgen.” Wel zou ze het snappen als het krijgen van veel kinderen in de toekomst wordt ontmoedigd vanuit de overheid. “Bijvoorbeeld door de kinderbijslag te verlagen. Maar wat me in mijn omgeving opvalt, is dat iets simpels om het milieu te helpen als wasbare luiers zelfs bij mensen met een duurzame levensstijl al nauwelijks wordt gebruikt.” Al te serieus neemt ze deze nieuwste ‘hype’ dus niet. Bovendien is het iets van alle tijden: tijdens de Koude Oorlog zagen vrouwen ook massaal af van zwangerschappen uit angst voor een naderende kernoorlog.

Lees ook: Moeder van acht kinderen: ‘In een groot gezin voedt iedereen elkaar op’

Geboortestaking

“Baarschaamte? Wat een gekte”, reageert ook Tamara (45), moeder van drie kinderen (15, 13 en 7). “Ik wilde altijd al een groot gezin, maar mijn man en ik hebben er wel eerst over nagedacht of dat wel zo’n goed idee was, in deze wereld.” Het antwoord was volmondig ‘ja’. “Onze kinderen groeien al zó anders op dan wij vroeger. Mijn eigen kinderen moet ik nog aansporen om rekening te houden met het milieu. Maar als ik kijk naar hun vrienden – die eten vegetarisch en douchen bewust kort, en spreken hun ouders erop aan wanneer zij dat niet doen.” Een geboortestaking is in haar ogen wel het stomste wat je kunt doen: “We kunnen beter dankbaar zijn voor de kennis en kunde die onze kinderen opdoen om de wereld weer een beetje vooruit te helpen.”

‘Nodig voor onze toekomst’

Online discussies over baarschaamte kunnen rekenen op stevige sympathieën én antipathieën. Op Joop/BNN-Vara, afgelopen december: ‘Voor een overvol land als Nederland zou het beter zijn om minder kinderen te krijgen. We moeten mijns inziens wel ruimhartig ruimte blijven bieden aan vluchtelingen en migranten. Dit is nodig voor onze toekomst.’ Een ander vindt het ‘behoorlijk doorgeschoten, maar ieder zijn/haar vrijheid. Ik hoop dat er nog wat goede wetenschappers geboren worden om de aarde te redden.’ Wetenschappers van de Zweedse universiteit van Lund berekenden in 2017 wat ieder kind dat níet wordt geboren aan CO2-uitstoot scheelt, namelijk 58,6 ton per jaar. Ter vergelijking: met een grotendeels vegetarisch dieet zou je zo’n 0,8 ton CO2 per jaar besparen, met een niet genomen trans-Atlantische vlucht 1,6 ton, en een jaar zonder auto bespaart met gemak 2,4 ton CO2.

Achteraf spijt

En zo zijn er vrouwen die achteraf, met het oog op deze cijfers, spijt hebben van hun grote gezin. Nienke (35): “Kinderen krijgen zie ik als een primair mensenrecht. Bovendien ben ik ervan overtuigd dat onze kinderen nodig zijn om de klimaatcrisis te keren. Dat is ook míjn verantwoordelijkheid als ouder, dus lees ik veel met mijn jongens van acht en vijf, en praten we in kindertaal over het nieuws. Ik wil ze in de maatschappij zetten als bewuste wereldburgers.” Toch beviel ze vorig jaar van een derde kind, een dochter. “En ja, daar schaam ik me soms een beetje voor. Want het was niet nódig; ik had al twee kerngezonde, gelukkige kinderen. Mijn vriend en ik kozen voor die zwangerschap uit eigenbelang; we wilden zó graag een meisje. Terwijl er mensen zijn die helemaal geen kinderen kunnen krijgen, wat deze ‘luxe’ uit zowel menselijk als ecologisch oogpunt eigenlijk onvergeeflijk maakt.”

‘Stel je voor dat iedereen dat doet’

Willemijn (39) kreeg heel gewenst vier kinderen (12, 11, 8, en 6). “Puur uit egocentrische overwegingen: ik wilde de warmte die ik zelf nooit kreeg als kind doorgeven en een nieuwe start maken. Eerlijk: ik werd óók doodsbenauwd van de gedachte dat er straks niemand voor me zou zijn als ik bejaard en hulpbehoevend ben. Al weet ik ook wel dat kinderen daar geen garantie voor zijn.” Het warme gezin is gelukt, stelt Willemijn, maar ze vindt met terugwerkende kracht wel dat ze het verkeerde voorbeeld geeft. “Als ik tien jaar geleden had geweten hoe de wereld er nú uitziet, had ik nooit vier kinderen gekregen. Ik moet er niet aan denken dat alle vier mijn kinderen herhalen wat ik heb gedaan. En hun kinderen ná hen. Dan zouden mijn man en ik op relatief korte termijn verantwoordelijk zijn voor 84 nieuwe Nederlanders. Stel je voor dat iedereen dat doet; hoe moet het dan ooit goedkomen met onze planeet?”

Zelfvoorzienend

Dus probeert ze tot die tijd zo veel mogelijk zelfvoorzienend te leven. “We hebben zestien zonnepanelen, verbouwen onze eigen groenten en hebben kippen voor de eieren. Vlees en vis eten we niet, en schoonmaakmiddelen beperk ik tot soda en groene zeep; daarmee krijg je bijna alles schoon.” Het gezin heeft een abonnement op een leenauto voor de broodnodige kilometers en gebruikt geen toiletpapier maar water om zich schoon te spoelen. Douchen doen ze om de dag. “Zonder shampoo, is nog beter voor je lichaam ook.” Dat maakt dat ze haar keuze ook weer relativeert: “Natuurlijk zou ik mijn kinderen nooit meer willen missen. En dankzij hen hanteren we nu een duurzame levensstijl. Daardoor zijn we misschien wel zuiniger op het milieu dan een gezin met één kind dat zonder milieubewustzijn dagelijks in een SUV naar de supermarkt rijdt.” Dit artikel heeft eerder in Kek Mama gestaan.

Ontvang elke maand Kek Mama met korting en gratis verzonden op jouw deurmat! Abonneer je nu en betaal slechts €4,19 per editie.